Алжан Жармұхамедов – қазақтың тұңғыш олимпиада чемпионы және қазақстандық баскетболдың символы

Алжан Жармұхамедов – қазақтың тұңғыш олимпиада чемпионы және қазақстандық баскетболдың символы

Алжан Мүсүрбекұлы Жармұхамедов (1944–2022) тарихқа тек кеңес дәуірінің даңқты баскетболшысы ретінде емес, сонымен бірге алтыннан олимпиадалық медаль жеңіп алған алғашқы этникалық қазақ ретінде енді. Оның есімі Қазақстан спортшыларының әлемдік деңгейдегі биік шыңдарды бағындыра алатынын дәлелдейтін символға айналды.

Қазақстан баскетболы үшін Жармұхамедов тұлғасы – бұл біздің халықтың 1970-жылдардың өзінде-ақ әлемдік спорт аренасында таныла бастағанының айғағы. Оның жеңістері қазақстандық баскетбол мектебінің тарихын бейнелейді, ал бүгінгі буын алғашқы қаһармандардың жетістіктерінен шабыт алады.

Алжан Жармұхамедов 1944 жылдың 2 қазанында қазіргі Өзбекстан аумағындағы Таваксай кентінде дүниеге келді. Әкесі – қазақ, Жаппас руынан, анасы – украин. Дала төзімділігі мен казак қайсарлығы оның мінезінде тоғысып, кейін спорттық жолындағы барлық қиындықтарды жеңуіне көмектесті.

Жоғары білімді Өзбек мемлекеттік дене шынықтыру институтында алды. Бірақ жүрегінде әрдайым қазақ тамырына адал болып қалды. Кейін сұхбаттарында ол: «Мен мақтан етемін, себебі қазақ алғаш рет баскетболдан олимпиадалық чемпион болды», – деп жиі айтатын.

Жармұхамедовтің басты триумфы – 1972 жылғы Мюнхен Олимпиадасы. Әлем тарихына енген әйгілі финалда КСРО құрамасы АҚШ командасын 51:50 есебімен жеңді. Сол ойында ол сенімді қорғанысымен және шешуші доптарға иелік етуімен көзге түсті. Қазақстан үшін бұл – тарихи сәт: тұңғыш рет қазақ халқының өкілі әлемдік деңгейдегі командалық спорт түрінен олимпиадалық тұғырдың ең биігіне көтерілді. Бұл жеңіс қазақстандық спортшылардың әлемнің мықтыларымен тең дәрежеде бәсекеге түсе алатынын дәлелдеді.

Алжан Жармұхамедов 1944 жылдың 2 қазанында қазіргі Өзбекстан аумағындағы Таваксай кентінде дүниеге келді. Әкесі – қазақ, Жаппас руынан, анасы – украин. Дала төзімділігі мен казак қайсарлығы оның мінезінде тоғысып, кейін спорттық жолындағы барлық қиындықтарды жеңуіне көмектесті.

Жоғары білімді Өзбек мемлекеттік дене шынықтыру институтында алды. Бірақ жүрегінде әрдайым қазақ тамырына адал болып қалды. Кейін сұхбаттарында ол: «Мен мақтан етемін, себебі қазақ алғаш рет баскетболдан олимпиадалық чемпион болды», – деп жиі айтатын.

Мұрасы және қазақстандық баскетболға ықпалы

• Жармұхамедов қазақтың халықаралық спорт аренасында да көшбасшы бола алатынын дәлелдеп, Алматыда, Целиноградта, Шымкентте және басқа қалаларда жас баскетболшыларды қанаттандырды.

• Оның есімі республикадағы баскетбол дамуының тарихына енді, ал өмір жолы – жаңа буын ойыншылары үшін үлгі.

• Спорттық мансабын аяқтағаннан кейін де ол Қазақстан жаттықтырушыларымен және федерациясымен байланысын үзбей, тәжірибесімен бөлісті.

Бүгінде Қазақстанда мектептік және кәсіби баскетбол белсенді дамып келеді. Бұл тұрғыда Алжан Жармұхамедовтің тұлғасы – өткен мен болашақты жалғаған көпір.

Алжан Жармұхамедов 2022 жылдың 3 желтоқсанында дүниеден өтті. Оның қазасы әлемдік және қазақстандық баскетбол үшін орны толмас қаза болды. Еске алу рәсімдері аясында матчтар алдында үнсіздік минуттары жарияланып, оның есімі қазақстандық баскетболдың «Даңқ галереясын» құру қажеттілігімен жиі атала бастады.

Алжан Жармұхамедов – жай ғана даңқты спортшы емес. Ол қазақ халқының атынан олимпиадалық спортқа жол ашқан, Қазақстанның әлемдік деңгейдегі чемпиондарды тәрбиелей алатынын дәлелдеген тарихи тұлға.