Қазақстан Республикасының
Ұлттық баскетбол федерациясы

Мәскеу-1980: КСРО Құрамасына жеңіс сыйлаған Надежда Ольхова

30.07.2020    Оқылғаны: 824
«Университет» шұғыласы.

Мәскеу олимпиадасында КСРО-ның баскетболшы қыздары екінші рет қатарынан чемпион атанды. Осы екі табысқа да алматылық Надежда Ольхова зор үлес қосты.

Жұқа қыз.

Қазір Надежда Александрқызы Киевте тұрады. Украинаға ол 1994 жылы қоныс аударды. Спорттан 1984 жылы қол үзген соң, еліміздің спорт комитетінде, Ұлттық олимпиялық комитетте жұмыс істеді.

Н.Баранова (қыз күніндегі тегі) 1952 жылы Барнаул қаласында дүниеге келді. Мектеп қабырғасында шаңғымен, жеңіл атлетикамен айналысты. Бесінші сыныпта баскетболға қатты ықыласы ауды. Бірақ бойы кішкентай, өзі арық болғандықтан, баскетбол секциясына алғашқыда ілінген жоқ. «Бір үйде тұратын бойы ұзын, мығым құрбым бар еді. Сол қыз бапкерге барды да, көзіне жас алып тұрып, мені секцияға алуға өтініш жасады. Бапкер келісті», – деп еске алады олимпиада чемпионы («Незабываемая Надежда», авторы – С.Райлян, «Караван» газеті, 22.10.2010 ж). Сол жылдары Барнаулға Омбыдан Виктор Коляда есімді бапкер ауысып келген еді. Ол аз уақытта спорт мектебін қатты дамытты. Бойы кішкентай Надяны алыстан шабуылдауға үйреткен де – осы маман. Себеттің түбінде бойшаң қарсыласпен таласуға шамасы жете бермейтінін байқап, ол талантты қызды алыстан қос қолмен көздеуге машықтандырды.

Мектеп бітіретін жылдары Надежда РСФСР оқушылар құрамасында өнер көрсете бастады. Оқушылар спартакиадасында Алтай өлкесінің командасы күміс жүлдегер атанды. Осы жарыста Баранованың ойынына Киевтің «Динамосы» мен Алматының «Университет» командасы бапкерлерінің көзі түсіпті. Алматыда нағашы ағасы тұратындықтан, Надя «Университетті» таңдады. Бұл кезде осы команда І лигада ойнайтын еді. Жаттықтырушы Владлен Моршинин бүкіл Одақты аралап, талантты жастарды командаға тартты. Аз уақытта «Университет» жоғары лигаға шығып қана қоймай, есесін жібермейтін мықты ұжымға айналды. 1979 жылы алматылық команданың КСРО спартакиадасында алғашқы төрттікке енуі үлкен оқиға болды.



Құраманың анты.

КСРО құрамасына Надежда Ольхова 1973 жылы шақырылды. Содан 1984 жылға дейін, он жылдан астам уақыт үздіксіз өнер көрсетіп, үлкен атақтардың бәріне қол жеткізді. Аты аңызға айналған бапкер Лидия Алексеева Одақтың түкпір-түкпірінен талантты баскетболшыларды тауып, мықты ұжымға айналдыра алды. Тіпті әйелдер баскетболының олимпиада бағдарламасына енбей жүруінде де Алексеева шәкірттерінің «үлесі» бар деуге болады. КСРО құрамасы қатысқан жарыстың бәрінде бас жүлде басқа ешбір командаға бұйырмайтыны белгілі болғандықтан, ХОК біраз уақыт кешеуілдетіп келді деген сөз де бар.

Ольхова құрама енген жылы бірден Универсиада чемпионы атанды. Одан кейін Еуропа чемпионатында үздік шықты. Л.Алексеева құраманы жоғары деңгейлі ұжымға ғана емес, тәртіпті, ережені құрметтейтін отбасыға да айналдыра білді.

Ригалық У. Семенованың естелігінінен: «Құрамадағы бәсекелестік өте күшті болды. Онда ойнағысы келетіндер тіпті көп еді. Ал құрама мүшелері жан аямай еңбектенуге тиіс болды. Әлі есімде, Сухумиге жиынға бардық. Ол жерде кештің өзінде 30 градус ыстық бола береді. Ал біз стадиондағы жарыс жолымен 20 айналым жасауымыз керек – бұл әншейін дене қыздыру ғана! Жалпы физикалық дайындық жаттығуларын біз «қайнап тұрған цех» деп атайтынбыз. Шыдадық, өйткені құрамаға ілінсең, халықаралық турнирлерге, шетелдерге жол ашылатын» («Легенда советского баскетбола – Ульяна Семенова». mywebs.su, авторы – А.Кузьмин, 28.03.2012 ж).

Алексеева допинг мәселесіне аса сергек қарады.

«Біздің кезімізде баскетболда допинг мәселесіне өте қатал қарайтын. Еуропа, әлем чемпионаттарында, олимпиялық ойындарда бапкеріміз тіпті кока-коланың дәмін татып көруге рұқсат бермейтін. Кездейсоқ болса да, кофеиннің мөлшері күшейіп кетуі мүмкін ғой. Басың ауырып тұр ма – бапкердің көз алдында ғана дәрігер дәрі береді. Оның үстіне, допингті қажет етпейтін де едік. Біз басқалардан екі-үш есе күшті болдық. Басқа мәселе не керек?» (Семенованың естелігінен).

Құраманың ішкі атмосферасы өте жақсы болғанын Н.Ферябникованың естелігі де растай түседі: «Таня Овечкина бір жолы журналистерге: «Жаман адамдар құрамада ойнамайды», - депті. Мен осы сөзі үшін Таняға қатты разымын. Оның лебізін қайталап, мен де Мәскеудің «Динамосындағы» Овечкинаны, «Спартак» сапындағы құрбым Оля Сухарнованы, Уля Семенованы, вильнюстік тамаша қыз Ангела Рупшенені, алматылық Надя Ольхованы, алаңға бірге шыққан басқа қыздарды да керемет адамдар дей аламын. Әрине, біздің әрқайсымыздың өз қабілетіміз, дағдымыз, мінезіміз бар. Аса жайлы емес, тік, шағып алатын мінезіміз бар. Бірақ жинала қоямыз да, ашылып сөйлесеміз. Тіпті барлық мәселенің шешімін таппасақ та, бармағымыз бүгулі қалмайды. Өзіңнің, достарыңның алдында адал болу керек» («Заслуженный мастер спорта Нелли Ферябникова», «Спортивные игры» журналы, N12, 1982 ж).

Ольхова осындай талантты қыздардың ішінен өз орнын тез тапты. Құрамадағы бойы ең кішкентайы болса да (173 см, одан да аласа Рогожина кейін қосылды), Надежда ең қиын сәттерде командаластарын алға жетелей алатын жігерімен ерекшеленетін. Тіпті өз ойыны жүрмей жатса да, Ольхова қолды-аяққа тұрмай қимылдап, аз уақытта өрнегін тауып алатын.

1976 жылы әйелдер баскетболы олимпиада бағдарламасына қосылды. Алексееваның шәкірттері Монреаль қаласына ертерек барды да, 18 шілде күні веложарыстан КСРО құрамасының командалық сында қалай жеңіске жеткенін тамашалады. Бұл құрама қоржынына түскен алғашқы алтын жүлде еді. Сол жерде баскетболшылар өздері де қалайда бас жүлде алуға тырысатынын айтып, бір-біріне серт берді. Сол сертті тамаша орындады: басты қарсылас саналған Чехословакия құрамасын да жеңіп, тұңғыш олимпиада чемпионы атанды. Алматының «Университет» командасының өкілі Н.Ольхова да осы сапта еді.

Мәскеу дабылы.

1974 жылы Мәскеудің 1980 жылғы олимпиаданы қабылдайтыны белгілі болғанда, КСРО басшылығы зор дайындыққа кірісті. Бұл кеңес спортының ғана емес, социалистік жүйенің салтанатын паш ететін ойындар болуға тиіс еді. Алайда 1979 жылы кеңес әскері Ауғанстанға кіруіне байланысты, АҚШ бастаған біраз ел Мәскеу олимпиадасына бойкот жариялады.

Дегенмен бұл бойкот әйелдер баскетболына қатты әсер ете қойған жоқ. АҚШ құрамасы бұл кезде ортақол ұжым саналатын. Сол жылдары алдыңғы қатарда жүрген Югославия, Венгрия, Болгария, Италия, Куба құрамаларының бәрі Мәскеуге жолдама алды. Жарыс жарғысы бойынша, алты үздік құрама бір-бірімен кездесіп, алғашқы екі орын иеленген ұжымдар финалда кездесуге тиіс болатын.

Л.Алексеева шәкірттерін айтулы сынға қатты дайындады. КСРО әйелдер құрамасы Медеуде, содан кейін Беларусьтің Раубичи қаласындағы кешенде дайындықтан өтті. Командадан Монреаль олимпиадасының чемпиондары Тамара Даунене, Наталья Климова, Татьяна Захарова, Раиса Курвякова кетті. Олардың орнын Любовь Шармай, Вида Беселене, Людмила Рогожина, Татьяна Ивинская толықтырды.

«Сонымен, олимпиаданың басталуына бір айдан сәл астам уақыт қалды. Біздің баскетболшы қыздар Мәскеу өзені жағасындағы «Серебряный бор» демалыс үйінде жиын өткізіп жатты. 9 мамыр – Жеңіс күнінде Алексеева шәкірттеріне тынығып алуға мүмкіндік берді. Қыздар бір ауыздан «Ура!» десті. Бірақ не істеу керек? Олар құрамаға әр қаладан жиналған емес пе? Мәскеуден, Мәскеу облысынан, Ленинградтан, Свердовскіден, Алматыдан, Вильнюстен, Минскіден... Сол кезде Таня Овечкина: «Біздің үйге барайық, қыздар! Үйім алыс емес. Билейміз, ән айтамыз, мен қарын тойдыратын бірдеңе жасармын», - деді шешімді түрде. Бәрі келісе кетті. Бәрінен бұрын Таняның жақын құрбысы Надя Ольхова белсене кетті. Ол ас үйде түртініп жүргенді қатты жақсы көреді. Қолынан шыққан тағамды айтсаңызшы! Дәмі тіл үйіреді. Сөйтіп, бәрі Овечкинанын үйіне бет алды. Бәрі Таня уәде еткендей болды. Ертеңіне керемет ықыласпен жаттыққаны сонша, бапкерлер тіпті оларды тежеуге мәжбүр болды» («Завтра начинается сегодня», авторы – О.Алексеев, «Физкультура и спорт» журналы, N9, 1980 ж).



Айқын басымдық.

1979 жылғы универсиадада КСРО құрамасы бірінші рет үздіктер сапына ене алмады. Аты универсиада болғанмен, бұл сынға үздік командалардың бәрі негізгі құраммен қатысқан-ды. Сондықтан алдағы Мәскеу додасы осы сәтсіздіктің кездейсоқ екенін дәлелдеуге тиіс еді.

Мәскеу олимпиадасында КСРО құрамасы қарсыластарынан анағұрлым басым болды. Югославияны - 97:62 (ұпай айырмасы +35), Болгарияны – 122:83 (+39), Италияны – 119:53 (+66), Кубаны – 95:56 (+39), Венгрияны 120:62 (+58) есебімен жеңді.

Финалда кездескен Болгария құрамасы тағы да еш қайран көрсете алған жоқ. Кеңес баскетболшылары 31 ұпай айырмашылығымен басымдық танытып (104:73), екінші рет олимпиада чемпионы атанды.

Н.Ольхова осы алты матчта КСРО қоржынына 72 ұпай әкелді. Бұл командадағы үшінші көрсеткіш еді. Орталық шабуылшылар У.Семенова (121 ұпай) мен О.Сухарнова (83) ғана алматылық баскетболшыдан артық нәтиже көрсетті. Финалда Ольхова болгар қыздарына қарсы алаңда 24 минут өнер көрсетіп, ортақ үлеске 10 ұпай қосты.

Қазақ спорт әдебиетінің майталманы Сейдахмет Бердіқұловтың жазбасымен түйіндесек: «Болгарияның баскетболшыларының қимылы да ерен. Алғашқыда тістесіп-ақ бақты. Есеп қатар дөңгеленген арбаның дөңгелегіндей бір-бірінен озбады да, қалыспады да. Дегенмен КСРО құрамасы ұзамай-ақ үсті-үстіне шабылдап, қарсыластарын қою шаңда қалдырды... Өзіне доп тиісімен өзгелерге ұқсап жалғыз ала қашпай, қоңыр допты қолды-аяққа тұрғызбай қарсыластарының алаңына ұмтылған командалас құрбысына тез тастап, қайтып алып, тағы біреуге беріп, өзі күтіп алып, командасының «қан тамыры, жүрегі» боп соғып жүрген аққұба қыздың қимылына дән риза болған жанкүйерлер «Надя! Надя! Надежда!» деп хор айтқандай қайталады да отырды. Онсыз да команданың ауыр жүгінің қомақты бір бөлігін қалап жүрген Надя Ольхова бұл үндерден қуат алатындай-ақ жанын сала ойнайды» (С.Бердіқұлов. Шығармалары. ІІІ том. Астана: «Жарыс.kz», 274 б).

КСРО құрамасында өнер көрсеткен жылдар ішінде Н.Ольхова барлық ірі турнирге қатысты. Ең бастысы, ол ешқашан қосалқы ойыншылар арасында қалып көрген емес. 1984 жылы КСРО Лос-Анжелес олимпиадасына бойкот жариялаған соң, Ольхова баскетболдан қол үзді.

Міне, Алматыдан әлемдік баскетбол төріне көтерілген Н.Ольхованың жеңіс тарихы осындай. Қазір ол Киевте ұлымен бірге тұрады. Жары он жыл бұрын өмірден өтті. Қызы Ольга – Алматының тұрғыны. Анасы Людмиланың зираты Алатау баурайында. Даңқты Надежда Ольхова өзі керемет жақсы көретін Алматысына ат басын жиі бұрып тұрады.

Біздің сайттағы жаңалықтарды оқып, қазақстандық баскетболға қатысты барлық шаралар туралы хабардар болыңыздар. Instagram, Facebook, Vkontakte әлеуметтік желілері мен YouTube арнамызға жазылыңыздар.


Подписывайтесь на нашу рассылку!